29 EKİM CUMHURİYET BAYRAMINIZ KUTLU OLSUN (2)
Cumhuriyet’in ilanı, Ankara’da 101 pare top atılarak kutlanırken kararı memleketin dört bir tarafına duyurma işi de müftülüklere verildi. Geriye dönüp bakacak olursak ve Şer’iye Vekaleti’nin Talimatı ile Türkiye’deki bütün müftülüklere telgraflar gönderen Diyanet İşleri Reisliği, müftülerden artık Cumhuriyet ile idare edilebileceğimizi duyurmasını istedi.
29 Ekimler, 1925 yılında çıkarılan bir yasa ile Ulusal (Milli) Bayram olarak kutlanmaya başlanmıştır. 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı’nın kutlandığı ülkeler olan Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde 28 Ekim ös ve 29 Ekim tam gün olmak üzere 1 1/2 gün resmi tatildir. 29 Ekim’lerde Cumhuriyet Bayramı kutlanır, stadyumlarda şenlikler yapılır, akşamları ise Fener Alayları düzenlenir. Türkiye Cumhuriyeti’nin 10. Yıl kutlamalarının yapıldığı 29 Ekim 1933 tarihinde verdiği 10. Yıl Nutkunda bugünü “En Büyük Bayram” olarak nitelendirmişti.
I.Dünya Savaşında yenilgiye uğramasının ardından işgale uğrayan Anadolu halkının, işgalcilere karşı Mustafa Kemal Paşa önderliğinde verdiği mücadele, Ekim 1922 tarihinde Milli güçlerin zaferi ile sonuçlandı. Bu süreçte, “Büyük Millet Meclisi” adıyla 23 Nisan 1920’de Ankara’da toplanan halkın temsilcileri, 20 Ocak 1921’de Teşkilat-ı Esasiye Kanunu adlı yasayı kabul ederek egemenliğin Türk ulusuna ait olduğunu ilan etmiş ve 1 Kasım 1922’de aldığı kararla, saltanatı kaldırmıştı..
..27 Ekim 1923’te İcra Vekilleri Heyeti’nin istifası ve yerine Meclisin güvenini kazanacak yeni bir kabinenin kurulmaması üzerine Mustafa Kemal Paşa, Yönetim biçiminin Cumhuriyet olması için İsmet İnönü ile birlikte bir yasa değişikliği tasarısı hazırlayarak 29 Ekim 1923’te Meclis’e sundu..
..Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda yapılan değişikliklerin kabulü ile Cumhuriyet, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından ilan edilmiş oldu. Cumhuriyetin ilanı, Ankara’da 101 Pare Top Atışı ile duyuruldu ve 29 Ekim gecesi ile 30 Ekim 1923 tarihinde başta Ankara olmak üzere tüm ülkede bir bayram havasında kutlandı..
Cumhuriyet ilan edildiği sırada henüz 29 Ekim günü Bayram ilan edilmemiş, kutlamalar konusunda bir düzenleme yapılmamıştı. 29 Ekim gecesi ve 30 Ekim günündeki şenliklere halk, kendiliğinden organize etmişti. Ertesi yıl, 26 Ekim 1924 tarihli 986 nolu kararname ile Cumhuriyetin ilanının 101 pare top atılarak ve planlanacak özel bir programla kutlanmasına karar verilmiştir..
..1924 yılında yapılan kutlamalar, daha sonra yapılacak olan Cumhuriyetin ilanı kutlamalarının başlangıcı oldu. 2 Şubat 1925 tarihinde Hariciye Vekaletince düzenlenen bir yasa teklifinde 29 Ekim’in bayram olması önerildi. Bu teklif Meclis Anayasa Komisyonu tarafından incelendi ve 18 Nisan’da karara bağlandı. 19 Nisan’da ise teklif TBMM tarafından kabul edildi. Cumhuriyetin ilan edildiği gün, 1925’ten itibaren ülke içinde ve dış temsilciliklerde resmi bir bayram olarak kutlanmaya başladı..
..Hükümet 27 Mayıs 1935 tarihinde Milli Bayramlar hakkında yeni bir düzenleme yaparak ülkede kutlanan bayramları ve içeriklerini yeniden belirledi. Daha evvel Meşrutiyetin ilan günü olan Hürriyet Bayramı ile Saltanatın kaldırış günü olan Hakimiyet Bayramı, Milli Bayramlar arasından kaldırılarak kutlanmalarına son verildi..
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilan edildiği 29 Ekim günü “Ulusal Bayram” olarak ilan edildi ve devlet adına yalnız o gün tören yapılması karara bağlandı.
24 Temmuz 1923’te Lozan Antlaşması imzalanmış, yeni Türk Devleti’nin bağımsızlığı kabul edilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanı, Ankara’da 101 pare top atılarak kutlanırken kararı memleketin dört bir tarafına duyurma işi de müftülüklere verildi. Evkaf ve Şer’iye Vekaleti’nin talimatı ile bütün müftülüklere telgraflar gönderen Diyanet İşleri Reisliği, müftülerden artık Cumhuriyet ile idare edileceğimizi halka duyurmasını istedi.
İkinci dönem TBMM’nin toplanmasından 2 ay sonra 13 Ekim 1923’te Ankara, Türkiye Devleti’nin Hükümet Merkezi oldu. Artık rejimin isminin de bütün açıklığı ile konulması, yeni devletin başkanının seçilmesi gerekiyordu. O güne kadar Devlet Başkanlığı görevi Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı olarak Atatürk tarafından yürütülmüştü..
..Diğer taraftan bazı yabancı ülkeler de Lozan Anlaşması’nı onay için Türkiye’deki yeni devlet rejiminin daha açık şekilde belirlenmesini istiyorlardı. Bu sıralarda 27 Ekim 1923’te İcra Vekilleri Heyeti’nin istifası ve Meclis’in güvenini kazanacak bir kabine listesinin oluşturulmaması da bu soruna ivedi bir çözüm gerekirdi. İşte, iç ve dış şartların doğurduğu bu gelişmeler sonucu 29 Ekim 1923 akşamı Cumhuriyet ilan edildi. Bu suretle yeni devletin yönetim biçimi bütün açıklığı ile ismini almış oluyordu..
..Sonuç olarak; Türkiye Cumhuriyetinin ilanı ile “Egemenlik Kayıtsız, Şartsız Milletindir” kuralı artık devlet yönetiminde , en belirgin şekliyle yerini alıyor; demokrasiye giden yol daha aydınlık olarak çiziliyordu.
Atatürk Cumhuriyeti ilan ederken demokrasinin bütün kurallarının zamanı geldikçe uygulanması görüşünde idi. Türk milletinin , siyasal haklarını dilediği gibi kullanması, memlekete çoğulcu demokrasinin işlerlik kazanması, onun baş amacı idi.
29 Ekim Cumhuriyet Bayramınız Kutlu Olsun.
Kaynak: 1- https://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/1691337-94-yıldonumunde-ilk-defa-yayinlaniyor-iste-cumhuriyetin-kurulus-belgeleri
Kaynak: 2-https://www.atam.gov.tr/duyurular/cumhuriyetin-ilani
Kaynak: 3-https://www.haberturk.com/gundem/haber/1315617-cumhuriyet-ne-zaman-ilan-edildi