Zarar çok büyük

Türkiye’deki İş örgütü Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED), 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen, Kahramanmaraş merkez üslü depremin yarattığı hasarla ilgili bir ön rapor hazırladı.
Raporda Kahramanmaraş depremlerinin 84,1 milyar dolarlık mali hasar yaratacağı hesaplandı. Deprem bölgesinde ölü sayısının 72 bin 663’e kadar çıkabileceği belirtildi.
1999 VE 2023 KIYASLANDI
1999 Marmara ve 2023 Kahramanmaraş depremlerinin kıyaslanması konusunda ise şu ifadeler yer aldı:
* Marmara Depreminde can kaybı 18.373 kişi, mali hasar 1999 dolar verisiyle 17,1 milyar dolar hesap ediliyor. Marmara Depremi, 2021 yılında gerçekleşseydi, can kaybı 26.451 kişi ve 51,1 milyar dolar mali hasar yaratacağı tahmin edilmiştir.
* Marmara Depremi verilerinin kullanıldığı metodoloji ile Kahramanmaraş Depremi'ni 2021 yılı dolar verileriyle sınarsak 72 bin 663 can kaybı, 84,1 milyar dolar mali hasar hesaplanmaktadır.
* Şu aşamada elimizde bulunan verilere göre 193 bin 399 kişi yaralanırken 72 bin 663 kişinin can kaybına uğrayacağı tahmin edilmiştir.
BÜTÇE AÇIĞI 1 TRİLYONUN ÜZERİNE ÇIKABİLİR
Raporda ayrıca Kahramanmaraş depreminin etkilerine ilişkin raporda şu öngörülere yer verdi:
* Diğer yandan 2023 Kahramanmaraş Depremi'nin 70,75 milyar doları konut zararı, 10,4 milyar doları milli gelir kaybı ve 2,91 milyar doları işgünü kaybı olmak üzere toplamda 84,06 milyar dolar hasara neden olması beklenmektedir.
* İllerin milli gelire katkılarındaki azalmaya paralel olarak afete maruz kalan 10 ilin ihracatının, ihracatı göğüsleyen liman altyapısının bozulmasının da etkisiyle, 15 milyar dolar düzeyinin altına düşebileceği tahmin edilebilir.
* Depremin doğal bir sonucu olarak büyük bir göç dalgasının Adana'dan, İstanbul'a kadar geniş coğrafyaya doğru gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Şu an için herhangi bir veri veya resmî açıklama mevcut olmasa da önümüzdeki süreçte illerin demografik yapısının değişmiş olacağına dair uzman görüşleri geliyor.
* 2023 yılı bütçe açığı 659,6 milyar TL olarak hedefleniyordu. Bloomberg ekonomi bölümü depreme ilişkin kamu harcamalarının GSYH'nin yüzde 5,5’ine eşdeğer olabileceğini tahmin etmektedir. Mevcut şartlar altında bütçe açığının en azından 1 trilyon TL'nin üzerine çıkması beklenebilir. 2023'te nominal milli gelirin 18 trilyon TL'yi aşması beklendiğini düşündüğümüzde bütçe açığının milli gelire oranının yüzde 5,4'ün üzerinde gerçekleşmesi oldukça mümkündür
DİĞER ANALİZLER
Depremin Türkiye ekonomisinde milyarlarca TL yeniden inşa maliyeti yaratması ve büyümede bu yıl gerilemeye neden olması bekleniyor. Depremden etkilenen 10 ilde toplam 13,42 milyon kişi yaşarken Adana, Hatay, Gaziantep gibi kentler tarım ve sanayi havzaları ile ön plana çıkıyor.
TÜİK’in 2021 verilerine göre, depremden etkilenen 10 ilden oluşan bölgenin GSYH içindeki payı yüzde 9,3 seviyesinde. Sektörel olarak bakıldığında deprem bölgesinin tarımdaki payı yüzde 14,3 sanayideki payı ise yüzde 11,2.
Üretim kaybının ne kadar büyüklükte olacağı tam olarak bilinmese de elektrik tüketimi verilerinde bir hafta önceye göre Türkiye genelinde yaşanan yüzde 11’lik kayıp depremin ekonomik büyümede belirgin etkileri olacağının bir göstergesi.
TÜRKONFED: 84 MİLYAR DOLARLIK HASAR OLABİLİR
İş örgütü Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) konu ile ilgili ön raporunda, “Kahramanmaraş depreminin 70,75 milyar doları konut zararı, 10,4 milyar doları milli gelir kaybı ve 2,91 milyar doları işgünü kaybı olmak üzere toplamda 84,06 milyar dolar hasara neden olması beklenmektedir” dedi.
JP MORGAN: HASAR 25 MİLYAR DOLAR OLACAK
ABD’li yatırım bankası JPMorgan da Kahramanmaraş merkezli yıkıcı depremlerin bina ve altyapıya verdiği doğrudan hasarın yarattığı maliyetin GSYH’nin yüzde 2,5’i, yani 25 milyar dolar seviyesinde olacağı tahmininde bulundu.
’35 MİLYARI BULABİLİR’
Sardis Research Danışmanlık kurucusu stratejist Evren Kırıkoğlu’nun hazırladığı rapora göre ise depremin toplam maliyetinin 25-35 milyar doları bulması öngörülüyor.
Raporda 2023 büyümesinden yüzde 1’lik eksilme ile 8 milyar dolarlık bir kayıp öngörüldü. Ayrıca kamunun masrafları ve TOKİ’nin inşaat maliyetine bağlı olarak 17-27 milyar dolar arası hasar yerine koyma maliyeti tahmin edildi.
Böylece depremin maliyetinin toplam 25-35 milyar dolar arasında olması öngörüldü. Raporda, deprem sonrası toparlanma nedeniyle önümüzdeki yıllarda büyümenin normalden  yukarıya gitmesi halinde bu maliyetin bir kısmının geri kazanılabileceği belirtildi.
BÜYÜMEYİ 1-2 PUAN AŞAĞI ÇEKEBİLİR
Reuters’ın hesaplamalarına başvurduğu üç ekonomist de 50 milyar dolar civarı bir maliyetin mümkün olduğunu belirtti. Bir ekonomi yetkilisi, “Depremin maliyeti 50 milyar dolar civarını bulacak gibi gözüküyor ancak bunun birçok yan etkisini de hesaba katmak lazım” dedi.
Ekonomistler depremin milli gelire etkisini 0,6 ila 2 puan arasında kayıp olarak hesapladı. Ekonomistler üretimin yüzde 50 oranında aksadığı ve bu düşüşün 6-12 ay gibi bir sürede telafi edildiği bir senaryoyu baz aldı.
“Milyarlarca liralık hasar ortaya çıkacak” diyen üst düzey bir yetkili Reuters’a verdiği bilgide, “Bütçede öngörülen bazı yatırımlar kaynaklarının bu bölgelere kullanılması zorunlu olacak…Burada milli gelir açısından milyarlarca dolar belki de bir maliyet ortaya çıkacak. Bunun tam çerçevesinin belirlenmesi zaman alacak elbette ama bu yıl öngörülen büyümeden en az yüzde 1 belki yüzde 2 puanlık düşüş olmasını beklemek mümkün” dedi.