Hal Yasası tartışmaları alevlendi

Murat ASLAN
Uzun yıllardır gündemde olan ve birçok hükümet tarafından komiteye getirilmesine karşın bir türlü yasallaşmayan Hal Yasası geçtiğimiz hafta Cumhuriyet Meclisi’nde geçmesine rağmen tartışmalar bir türlü bitmedi.
Siyasetçilerin reform diye sunduğu Hal Yasası’na başta Seracılar ve Toptancılar olmak üzere taraflardan sert eleştiriler yapılıyor..
Ekonomi ve Enerji Bakanlığı ile taraflar arasında uzun müzakereler sonucu ortaya çıkan Hal Yasası’nın son dakika birçok maddesinin değiştiği ifade edildi.
Özellikle Toptancılar Birliği ile Seracılar Birliği konuya ciddi eleştiriler getirerek bir an önce yetkililerin gerekli değişiklikleri yapmasını istiyorlar.
Seracılar Birliği ve Toptancılar Birliği Hal Yasası’nın Meclis’ten geçmeden hemen önce bazı çevreler tarafından bakanlığa baskı yapılarak değiştirildiğini iddia ettiler. Yasanın komitede görüşülürken Seracılar Birliği ile Toptancılar Birliği’nin de olduğu toplantılarda uzlaşılan birçok maddenin kabul edilemez şekilde değiştirildiğini kaydeden birlikler, bu değişikliklerin bazı lobiler tarafından özellikle yaptırıldığı görüşünde.
280 üyesi olan Seracılar Birliği ile 108 üyeye sahip Toptancılar Birliği’nin itirazlarının dikkate alınmaması birlikleri ayağa kaldırdı.
MECLİS’TEN GEÇTİ AMA CUMHURBAŞKANI’NIN MASASINDA BEKLİYOR
Cumhuriyet Meclisi’nden oybirliği ile geçen Hal Yasası, halen daha Cumhurbaşkanı Ersin Tatar’ın masasında bekliyor. Tatar’ın yaklaşık bir haftadır imzalamaktan geri durduğu yasa ile ilgili nasıl bir tavır izleyeceği tüm taraflar tarafından merakla takip ediliyor.
Seracılar Birliği ve Toptancılar Birliği, gazetemize bir açıklama yaparak ortak itirazları bir belgede topladıklarını belirterek Ortak itirazlarına siyasiler tarafından çözüm bekleyen taraflar, bir an önce sorunlu maddelerin düzeltilmesini istedi.
18 Mart 2023 tarihinde yapılan toplantıda Toptancılar Birliği temsilcileri ile Seracılar Birliği temsilcileri Hal Yasasında yapılması istenilen değişiklikler konusunda mutabık kaldılar.
Yasada talep ettikleri değişiklikler şöyle:
-Yasanın 5. maddesinin birinci fıkrasındaki "en az 2, en fazla 5 Hal yapılır" ibaresi yerine, halen sistemleri kurulmuş olan Mağusa ve Lefkoşa'daki Hallerin yeniden aynı bölgelerde kurulması,
-Yasanın 7. maddesinin A bendindeki "malların en yakın Hallerde satılır" ibaresi kalkmalıdır.
-Yasanın 8. maddesinin 2. fıkrasındaki "Halde satışlar peşin olur" yerine "Halde satışlar ticari kurallarla yapılır" olarak değiştirilmesi,
-Yasanın 8. maddesinin 4. fıkrasında "Tüccarların kendi aralarında mal alıp satamazlar" ifadesinin kalkması gerekmektedir.
-Yasanın 8. maddesinin 5. fıkrasındaki "malların paketlenmesi, sınıflandırılması ve ambalajlanması Halde satış yapanlar tarafından yapılır" ifadesi kaldırılarak yerine "ürün künyelenmesinin yapıldığı yerde yapılır" ibaresi eklenmelidir.
-Son olarak, yasanın 11. maddesinin 3. fıkrasında belirtilen %16'lık komisyon oranının %20 olarak değiştirilmesi gerekmektedir.
“BAZI MADDELER EL ALTINDAN DEĞİŞTİRİLDİ”
Kıbrıs Türk Meyve ve Sebze Toptancıları Birliği (Kıb-Sem) üyeleri, gazetemize yaptıkları açıklamada, Hal Yasası yapılırken, komitede yapılan görüşmelerde Seracılar Birliği ve Toptancılar Birliği yetkililerinin olduğu toplantılarda varılan mutabakatlarla yapılan birçok maddenin el altından değişerek Meclise sunulduğunu savundular.
Bu maddelerden bir tanesi olan ‘Ürünler en yakın halden satılacak’ maddesinin değişmesi gerektiğini belirten Kıb-Sem üyeleri “Bu yasa kapsamında bir Güzelyurt bir de Mağusa’ya  hal yapılması düşünülüyor. Böyle olursa Mağusa bölgesi toptancısı hem Mağusa’da hem Güzelyurt’ta dükkan almak durumunda kalacak. Böyle olunca da ürünler 2 hale girip çıkacağından en az 2-3 el değişecek ve maliyet daha da artacak. Şu anda Lefkoşa’da toplanarak, oradan dağıtılıyor. Biz tek hal üzerinden çıkış yapmasını istiyoruz. Zira bu olmazsa fiyatlar daha da artacak.”
Ayrıca yeni yasada toptancıların komisyon oranlarının % 16’ya çekildiğini söyleyen Kıb-Sem üyeleri, yıllardır toptancıların komisyon oranlarının % 20 olduğunu belirterek “Ekonomi Bakanlığı’nın komisyon oranını aşağıya çekmesi ile bu enflasyonla % 16’ya çalışabilecek veya ayakta kalabilecek toptancı kalmayacak” dedi.
Bir de yapılan yasada ‘Toptancılar kendi aralarında alış-veriş yapamaz’ maddesi konulduğunu belirten Kıb-Sem üyeleri, “Bu madde ile resmen karaborsacılık yaratacak yani tekelcilik doğacak. Zira bir toptancıdan başka hiçbirinde istenilen mal olmaması durumunda o malın fiyatı uçacak ve vatandaş normalden çok pahalıya ürün almış olacak.” diye konuştu.