Geçen yazımda HDL’nin iyi kolesterol olarak bilindiğini ancak gerçekte ne zaman iyi ne zaman kötü olduğunu yazmıştım. Bu yazımda ise kötü kolesterol diye bilinen LDL’in (Low Density Lipoprotein) ne zaman iyi ne zaman kötü olduğunu anlatmaya çalışacağım.
Milyonlarca yıllık evrim içerisinde vücudun hayatta kalabilmesi için geliştirdiği on binlerce organik işlevlerin hepsinin amacı vücudun iyilik halini sağlamaktır yani aslında vücudumuz içerisinde kötü diye adlandıracağımız bir mekanizma ya da oluşum yoktur. Tabii ki en önemli kriter bu oluşumların veya mekanizmaların doğru dengelerde çalışmalarıdır. Dengenin bozulduğu noktada karşımıza mutlaka hayata zarar verebilecek olaylar çıkabilir, çıkmaktadır.
LDL kolesterol veya düşük yoğunluklu lipoprotein kolesterol, kanda dolaşan, kolesterolü vücutta hücre onarımı için gerekli olan yere taşıyan ve arter duvarlarının içinde biriktiren bir yağdır. Kolesterol ve trigliseritler suda çözünmediği için su bazlı bir akışkan olan kanda taşınabilmeleri için proteinlerle ilişkilendirilmeleri, bağlanmaları gerekmektedir. Proteinle ilişkilendirilen molekül LDL halini alır ve bu şekliyle kanda ve hücreler arası sıvıda taşınabilir ve ihtiyaç olan hücrelere ulaştırılabilir. LDL’yi oluşturan ve sonunda yine vücuttan atılmasını sağlayan organımız ise karaciğerdir (1). Görevini tamamlayan LDL, iyi kolesterol olarak bilinen HDL ile karaciğere geri taşınır ve orada uygun şekilde parçalanarak vücuttan uzaklaştırılır. Karaciğerde bu işlemin gerçekleştirilmesi için LDL’ye duyarlı almaçların (reseptörlerin) olması lazımdır. Doğuştan bu almaçları olmayan kişilerde ailesel lipid bozuklukları oluşmakta ve çok genç yaşlarda kalp ve damar hastalıkları ve kötü sonuçlarına maruz kalabilmektedirler.
LDL’nin taşıdığı lipidlerin (kolesterol) en önemli görevleri hücre zar yapısına katılmaları, lipoprotein yapısına girmeleri, safra asitleri için öncül madde oluşturmaları ve steroid hormonlar ve Vitamin D için öncül maddeyi teşkil etmeleridir. Görüldüğü gibi LDL olmadan tüm bu görevleri yerine getirmesi beklenen kolesterol vücutta taşınamayacaktır.
Peki neden LDL kötü kolesterol olarak adlandırılmaktadır? Bunun nedeni aşırı LDL kolesterolün atardamarlarımızda plak oluşumuna (ateroskleroz) katkıda bulunmasıdır. Bu plak birikimi şunlara yol açabilir: Koroner arter hastalığı, Serebrovasküler hastalık (İnme, felç), periferik arter hastalığı (kol, bacak iç organ atar damarlarında kireçlenme) ve aort anevrizması (aort damarında balonlaşma). Aynı zamanda bazı safra boyaları ile birleşerek safra taşlarının oluşmasında da etkilidirler. Sağlık hizmeti sağlayıcılarının sizi sağlıklı bir LDL kolesterol düzeyine sahip olmanız için teşvik etmelerinin nedeni budur.
Yüksek LDL kolesterolüne ne sebep olur? Bazıları değiştiremeyeceğiniz pek çok faktör LDL seviyemizi yükseltebilir. LDL'mizi etkileyen faktörler şunlardır:
*Yedikleriniz: Yağlı etler, tam yağlı süt ürünleri, unlu mamuller ve fast food gibi yiyecekler kolesterol seviyenize zararlıdır. Bunun nedeni yüksek miktarda doymuş yağ ve bazı durumlarda trans yağ içermeleridir. Bu iki yağ türü LDL kolesterolünüzü yükseltir.
*Vücut ağırlığınız: Aşırı kilolu/obeziteye sahip olmak LDL kolesterolünüzü yükseltebilir.
*Sigara içmek veya tütün ürünleri kullanmak: Tütün kullanımı (dumansız tütün ve elektronik sigara dahil) HDL seviyenizi düşürür. Kanınızdaki ekstra LDL kolesterolden kurtulmak için sağlıklı miktarda HDL kolesterole ihtiyacınız vardır. Dolayısıyla, tütün kullanımı HDL seviyenizi azaltarak LDL seviyesinin yükselmesine neden olur.
*İlaçlar: Kan basıncınızı kontrol altına almak için aldığınız bazı ilaçlar, LDL seviyenizin yükselmesine neden olabilir.
*Tıbbi Konular: Diyabetiniz, kronik böbrek hastalığınız veya HIV'iniz (AIDS) varsa, LDL düzeyiniz daha yüksek olabilir.
*Yaş: Yaşlandıkça kolesterol seviyeleriniz doğal olarak yükselir.
*Cinsiyet: Kadınlarda genellikle menopozdan sonra daha yüksek LDL seviyeleri oluşmaktadır.
*Genleriniz: Yakın biyolojik aile üyelerinizde yüksek kolesterol varsa siz de daha yüksek riskle karşı karşıya kalabilirsiniz.
LDL ideal değerleri ne olmalıdır? Aşağıdaki tabloda ideal değerler ve riskler verilmiştir (2).
| Kandaki Düzey mg/dl | Açıklama |
| 100 | Optimum LDL kolesterolu; düşük kalp hastalığı riskine karşılık gelir |
| 100-129 | Optimuma yakın |
| 130-159 | Sınırın üzerinde |
| 160-189 | Yüksek düzey |
| 190 | Çok yüksek düzey; yüksek kalp hastalığı riskine karşılık gelir |
Sağlıklı günler dilerim.
1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519561/
2. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/24391-ldl-cholesterol